Dünya?da bilişim, elektronik bilgi işlem delikli kart makineleri adı verilen yığın verileri ayrık işlemlerle işlemeyi insana oranla yüz kat daha hızlı işleyen "unit record" birim kayıt makineleri ile başladı.
1890 yılında Amerika Birleşik Devletleri?nde İstatistik Bürosunda H. Hollorith, nüfus sayımı işlemlerini hızlandırma amacı ile sayma, sıralama, ayırma, listeleme, hesaplama makineleri geliştirdi. Bu makineler 1970?lere kadar istatistik, muhasebe, bankacılık, sigortacılık alanlarında yaygın olarak kullanıldı.
1923 yılında yukarıdaki amaçlara yönelik geliştirilen makineler Türkiye?de Tekel idaresinde kullanılmaya başlandı
1933 yılından sonra sigorta şirketleri, bankalar ve benzer kuruluşlara yayıldı.
Programlanabilir genel amaçlı bilgisayarlar, ikinci dünya savaşından sonra universite ve araştırma merkezlerinde gelişti.
1950 lerden sonra işlem yoğun alanlara yayılmaya başladı.
30 Ekim 1960?da Türkiye?ye bilgisayar ilk olarak Karayolları Genel Müdürlüğü?ne, yol- köprü muhasebe, stok denetimi vb. işlemler için getirtilen IBM 650 orta boy bilgisayar sistemidir. Bu tarihlerde bilgisayarlar sipariş üzerine yapılmaktadır. Aynı tarihlerde İtalya?dan uzak doğuya doğru bakıldığında bilgisayar yalnızca Türkiye?de vardı.
1966?da ikinci bilgisayar IBM 1620 İTÜ?ye geldi.
1966 sonlarında ODTÜ?ye getirildi.
1967 Devlet Su İşleri, İş Bankası,
1969 Ticaret Bankası ve sonra başta Hacetepe Üni. olmak üzere diğer devlet ve endüstri kesiminde şirket ve kuruluşlara yayıldı.
1971 yılında toplam sayı 76?ya,
1973 başında da 82?ye ulaşmıştır.
Ayrıca ülkenin hava savunmasını NATO savunma sistemi içinde sağlamak üzere kullanılmakta olan 12 büyük bilgisayarla bu sayı 94 dür.1973 yılında kurulan bilgisayarlarla bu sayı 100?ü aşmıştır.
22 Nisan 1971 yılında ise Türkiye Bilişim Derneği kurulmuştur. Kuruluş dilekçesinin altında imzası bulunan bilişimciler Aydın Köksal, Önal Örs, Tamer Uykal, Bülent Dikman, Ersay Gürsoy, Coşkun Arslan, Atalay Yunusoğlu ve Ünal Yarımağan?dır. Sekiz bilişimci ile verilen kuruluş dilekçesinin gerekli aşamalardan geçip kabul edilmesinden sonra kurucular kurulu ilk toplantısını 22 Haziran 1971 tarihinde yapmış ve dernek başkanlığına Aydın Köksal seçilmiştir.
Türkiye Bilişim Derneğini kurma öngörüsünü gösteren önderlerimizi burada tekrar anmaktan dolayı mutluluk duyuyoruz.
1972 ; İlk Uluslararası Toplantı
OECD?nin bir alt kuruluşu olan Teknik Yardımlaşma Birimi, 23-25 Ekim 1972 tarihlerinde Belgrad?ta ?Kamu Yönetiminde Bilgisayar Kullanımı? konusunda bir seminer düzenlemiş İspanya, Yunanistan, Portekiz, Türkiye ve Yugoslavya'nın katıldığı seminerde derneğimiz üyelerinden Kaya Kılan da Türk Delegasyonu içinde yer almıştır.
Bu çalışmalarda varılan önemli sonuçlardan biri, bilgisayar kullanımını daha etkin kılmak amacı ile Başbakanlık veya Devlet Bakanlığı düzeyinde bir kuruma bağlı, merkezi bir denetim birimi kurması yolundaki öneridir.
TBD'nin 1972 Yılı Çalışmaları
İlk sayısı 1971 yılında yayınlanan ve sonraki yönetim kurullarınca günümüze kadar kesintisiz bir biçimde yayınlanacak olan Bilişim Dergisi?nin 2,3 ve 4 üncü sayıları yayınlanmıştır.
1.Eğitim Çalışmaları
O yıllarda ODTÜ dışında hiçbir üniversite ve yüksek okulda bilgisayar ile ilgili eğitim programları bulunmadığından TBD Yönetim Kurulu 15 tam gün süre ile iki ayrı kurs açmaya karar vermiş ve ODTÜ? nün sınıf olanaklarından yararlanılmıştır. Açılan bu kurslarda FORTRAN IV ve COBOL programlama dili dersleri verilmiştir.
FORTRAN derslerini (1960 yılında Türkiye?ye getirilen bilgisayardaki ilk ekip içinde yer alan) Kaya Kılan ile Hüseyin Aksu (şimdi Aydın Belediye Başkanı?dır), COBOL derslerini ise Ünal Yarımağan ve İhsan Delilbaşı veriyor.
2.Seminer Çalışmaları
Milli Prodüktivite Merkezi ile birlikte düzenlenen ?Türkiye?de Bilgisayar Kullanımına İlişkin Sorunlar? seminerinin başarılı bir biçimde yapılmış olması o yıl MPM ve İSO ile birlikte TBD nin ?Çağdaş İşletme Yönetiminde Bilgi İşlem Sistemleri? adı ile yeni bir seminer daha düzenlemesine neden olmuştur. Ayrıca Hüseyin Aksu o yıl ?Mühendislik Uygulamalar İçin Probleme Dönük Bilgisayar Dillerinin Geliştirilmesi? adlı bir konferans vermiştir.
1973
Türkiye Bilişim Derneği?nin 28 Nisan 1973 günü yapılan Genel Kurulu?nda seçilen yeni yönetim, 180 üyeye ulaşan bir toplulukla çalışma grupları oluşturmuştur.
1.Yazılım Kitaplığı Kurulu
?Ulusal Yazılım Kitaplığı?nın kurulmasını amaçlayan bu kurul, ülkemizde kullanılan yazılımın bir sayımını yapmayı ve bunun sonucu olarak bir ?Yazılım Kılavuzu? yayınlamayı çalışma programına almıştır. Kurul, TBD İkinci Başkanı olan Tuncer Üney, geçen dönem İstanbul Milletvekilimiz Prof.Dr.Ziya Aktaş, yakın zamanda kaybettiğimiz Prof.Dr. Kılıçarslan Aytaç, daha sonraki yıllarda TBD Başkanı olacak olan Kaya Kılan ve şimdi Aydın Belediye Başkanı olan Hüseyin Aksu?dan oluşmuştu.
2.Toplumsal Çalışma Kurulu
Başarının koşullarından biri olan ; üyeler arasında yakın ilişkiler kurarak onların birbirlerini daha yakından tanımalarını, sorunların çözümünde birlikte çalışmalarını sağlamak amacı ile ?Toplumsal Çalışma Kurulu? oluşturulmuştur.
3.Eğitim Kurulu
Çeşitli kurs, konferans, seminer ve açık oturum düzenleyecek olan bu kurul ; İhsan Delilbaşı, Yalçın Akçalı, Kaya Kılan, Metin Demirkıran, Bülent Epir ve İsmet Güngör?den oluşuyordu.
4.Yayın Kurulu
Üç ayda bir yayınlanan dergimizin yanında olanaklar elverdiği ölçüde, bilişim alanında başka yayınlar çıkartmak amacıyla kurulan bu kurul ; Aydın Köksal, Erol Arkun, Ersay Gürsoy ve Ünal Yarımağan?dan oluşmuştu,
5. Bilişim Terimler Kurulu
Bu kurulun amacı, bilgisayarla ilgili yabancı sözcüklerin Türkçe karşılıklarının oluşturulmasıdır. Derneğin adındaki ?bilişim? sözcüğü de Sn. Aydın Köksal tarafından bulunmuştur.
1974
- Türkiye Bilişim Derneği, 1974 yılı sonunda yaptığı değerlendirmede ; 1973 yılı programında DPT tarafından kurulan İhtisas Komisyonu?nun kanun çalışmalarını 19.11.1973 tarihinde tamamlamış olmasına rağmen, ?Türkiye Bilişim Kurumu? kuruluşunda hiçbir gelişme olmadığını belirtmiştir.
- Bu tarihlerde şimdiki adı Koç-Sistem olan Koç-Burroughs, Burroughs marka, Ute Ltd. Şirketi Digital marka, Nel A.Ş Wang marka, Saniva Ltd. Univac marka, Sisag ise ICL marka bir bilgisayar sistem satmaktadır.
O zamanki pazarın en büyük markaları olan bu sistemlerden sadece IBM, zaman içerisinde değişim göstererek günümüze kadar gelmeyi başarabilmiştir.
- PTT Genel Müdürlüğü otomasyona geçme kararı doğrultusunda Univac 9030Sisteminin kuruluş ve ön hazırlık çalışmalarına başlamıştır.
- Türkiye de ilk kez Darüşafaka Lisesi?nde, seçmeli ders olarak bilgisayar dersleri okutulmaya başlanmıştır. Lise yönetimi, isteyen öğrencilerin FORTRAN IV dersini seçmeli olarak almalarına karar vermiştir.
1976
TBD 1.Ulusal Bilişim Kongresi 18-20 Ekim 1976 tarihinde Ankara?da yapılmıştır. Bu kongre de sunulan bildirilerden bir tanesi de o zaman ODTÜ Öğretim Üyesi olan Necdet Bulut?un sunduğu ULUSAL BİLİŞİM POLİTİKASI-GÜNCEL GÖREV adlı bildiridir. Bu bildiri, sadece bir değerlendirme yapmıyor aynı zamanda yapılması gerekenler konusunda da önerilerde bulunuyordu. Bunlar ;
- Türkiye Bilişim Kurumu kurulmalıdır. (Ne Kurum?un ne de bir Bilişim Bakanlığı?nın kurulması bu güne kadar gerçekleştirilemedi)
- Eğitim yaygınlaştırılmalıdır,
- Yazılım araştırması ve üretimine ağırlık verilmelidir. Yazılım üretimini başaramayan bir Türkiye?nin dünyada söz sahibi olmasının olanaksız olduğunu belirten Necdet Bulut, dışa bağımlılıktan da ancak bu yol ile kurtulabileceğimizi belirtmiştir.
- Kamu hizmet sektörü için Ankara?da ortak bir merkez kurulmalıdır. Bu merkez ;kamudaki uygulamaların standartlaşmasını, verimliliğin arttırılmasını, bilgisayar kullanmayan ya da kullanımda geç kalmış kuruluşların bu uygulamalardan kolaylıkla yararlanmasını sağlayacaktır.
- Üniversiteler, benzer işlevleri olan kuruluşlar ve araştırma merkezleri arasında ortak merkezler kurulmalıdır.
- Üniversiteler yoğun yaz eğitimi düzenlemelidir.
1980?li yıllarda bilgisayar eğitimi veren dershaneler kuruldu. Bilgisayarların daha küçülerek ofislere girmesiyle gelişmeler hızlandı ve her sektöre yönelik yazılımlar geliştirilmeye başlandı.
İnternet?in Gelişimi
1986 yılında Türkiye, Uzak Alan Ağları ile tanıştı ve Ege-İtalya hattı ile Earn/Bitnet?e bağlandı.
1991?de ODTÜ-TÜBİTAK?tan bir ekip, bir DPT projesi olan TR-NET projesini başlattı.
12 Nisan 1993?de ise Ankara-Washington 64K?lık bağlantısı ile Türkiye, İnternet?le tanıştı.
1994, kamu ve üniversitelerde büyüme/tanışma yılı olmuş, halka yönelik tanıtıcı toplantılar yapılmış ve Dialup ve X.25 üzerinden TR-NET?e bağlantı oluşturulmuştur
1995?te ISS(İnternet Servis Sağlayıcılar)?ler ortaya çıkmaya başlamış hatta TR-NET ile sözleşme yapıp abone kaydeden, elektronik gazete çıkartan ISS?ler ve ticari web siteleri oluşturulmuştur.
1997 yılında İnternetle ilgili herkesin katıldığı ve sorunlara çözüm bulacak bir Üst Kurul fikri ortaya çıkmış, 1998 de ?Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu (ETKK)? ve ?Internet Üst Kurulu? kurulmuştur.
1990?lı yıllarda sektörde çeşitli bilgisayar etkinlikleri ve fuarlar düzenlenmiş, hatta yurt dışında düzenlenen büyük fuarlara bazı yerli yazılım firmaları da katılmıştır. En kapsamlı etkinlik ise TBD?nin düzenlediği ?Bilişim Kurultayları?dır.
Yine 90?lı yıllarda, sektörü temsil eden TBV (Türkiye Bilişim Vakfı), TÜBİSAD (Türkiye Bilgi İşlem Sanayıcleri Derneği) kurulmuş ve sivil toplum örgütleri gelişerek etkinliklerde önemli roller almaya başlamışlardır.
TBD Bilişim Teknolojileri Işığında Eğitim Konferansı
İlk kez 1998' de düzenlen etkinlik, IEEE (The Instıtute of Electrical Electronics Engineers, Inc.) tarafından Avrupa, Afrika ve Ortadoğu' da gerçekleştirilen en başarılı öğrenci etkinliği seçilmiş ve tüm dünyadaki kollara örnek etkinlik olarak tanıtılmıştır. Bu etkinlik geniş katılımlar ile her yıl düzenlenmektedir. (1998' de 17.000 kişi , BTIE'99 da 30.000 kişi ,BTIE 2000' de 38.000 kişi, BTIE 2001?de 41.000 kişi)
25 Şubat 2000 tarihinden itibaren TBD, Avrupa Bilişim Dernekleri Federasyonu?nun Türkiye?deki tek temsilcisidir.
2002?de tüm Avrupa?da geçerli tek belge olan ECDL?i (European Computer DrivingLicence- Avrupa Bilgisayar Kullanım Belgesi ) Türkiye?ye TBD getirmiştir.
ECDL Konuları
- Bilgi Teknolojisi?nin Temel Kavramları
- Bilgisayarı Kullanmak ve Dosyaları Yönetmek
- Kelime İşlemcisi
- Hesap Çizelgeleri
- Veritabanları /Dosyalama Sistemleri
- Sunum
- Bilgi ve İletişim
evrupa+ ve eTürkiye
Avrupa Birliği(AB), 1999 Aralık ayında Helsinki?de Türkiye?yi aday listesine eklerken, İnternet ve Bilişim Teknolojileri?ndeki gelişmenin, sanayi toplumundan daha önemli bir değişimi temsil ettiği tesbitinden hareketle Avrupa?nın, bu teknolojilerle dünyadaki konumunu sağlamlaştırmaya yönelik siyasal bir girişim başlatmış ve buna eAvrupa Girişimi adı verilmiştir. Avrupa Birliği?nin, ABD?nin gerisinde kaldığı endişesiyle aldığı kararlar;
- Daha ucuz, daha hızlı, daha güvenli internet
- İnsan kaynağına yatırım
- İnternet kullanımını özendirmek
şeklinde özetlenebilir.
11-12 Mayıs 2000 tarihlerinde Varşova?da düzenlenen Bilgi Toplumu Avrupa Bakanlar Konferansı?nda ?Avrupa Birliği-Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleri Bilgi Toplumu Üst Düzey Karma Komitesi? ne bu ülkeler için eAvrupa benzeri bir Eylem Planı oluşturulması görevi verilmiş ve yapılan bu girişim eAvrupa+ olarak adlandırılmıştır.
Çalışmalar ve AB yetkilileri ile yapılan temaslar sonucu ülkemizin 15-16 Haziran 2001 tarihlerinde Göteburg?da düzenlenen AB Zirvesi?nde resmen duyurulmuş olan eAvrupa+ Girişimi?nin üyesi olması sağlanmıştır. e Avrupa+ Girişimi Eylem Planı, 14 hedef içermektedir ;
1. Herkes için uygun fiyatlı iletişim hizmetlerinin sağlanması
2. Bilgi toplumu ile ilgili kazanımlara uyum ve uygulama
3. Daha ucuz ve daha hızlı internet erişimi
4. Araştırmacılar ve öğrenciler için daha hızlı internet
5. Güvenli ağlar ve akıllı kartlar
6. Avrupa gençliğinin sayısal çağa hazırlanması
7. Bilgi tabanlı ekonomide iş gücü
8. Bilgi tabanlı ekonomiye herkesin katılımı
9. e-ticaretin hızlandırılması
10. Elektronik Devlet: Kamu hizmetlerinde elektronik erişim
11. Çevrimiçi sağlık
12.Küresel ağlar için Avrupa sayısal içeriği
13. Akıllı ulaşım sistemleri
14. Çevrimiçi çevre
2001-2002 Bilişim Şurası
1976 yılından beri yapılmakta olan TBD Bilişim Kurultayları, Türkiye?nin yapması gerekenleri tartışırken, Şura?nın en üst düzey katılıma olanak verecek bir yapı olduğu fikri ortaya atılmış, o günden beri bu fikir gündemde olup, tek bir kişi veya kurumun fikri olmaktan çok sektörümüzün bir beklentisi olarak olgunlaşmıştır. Asıl beklentimiz ise daha önce hiç yapılmamış bir toplantıyı yapmak değil, sonucunda somut gelişmeleri görebileceğimiz bir etkinlik yapmak olmuştur.
Şura?nin Düzenlenme Yöntemi Ve Biçimi
Şura, Eylül 2001 de Başbakan Sayın Bülent Ecevit?in duyurusu ile Başbakanlık Müsteşarlığı ve Bilişim Sektörünün dört temsilcisinden oluşan bir gurupla hazırlık çalışmalarına başlamıştır.
Şurayı Hazırlayan Kuruluşlar:
1.Başbakanlık Müsteşarlığı
2.Türkiye Bilgi İşlem Hizmetleri Derneği
3.Türkiye Bilişim Derneği
4.Türkiye Bilişim Vakfı
5.Türkiye Zeka Vakfı
Bilişim Şurası için 6 ana çalışma grubu belirlenmiştir.
1. Eğitim (TZV)
2. Hukuk (TBD)
3. e-Devlet (TBD)
4. Ekonomi (TBV)
5. Sektörün Gelişimi (TÜBİSAD)
6. İletişim Altyapısı (TBV)
Yaklaşık 300 uzman, 6 çalışma grubunda çalışmalara katılmıştır.
10-12 Mayıs 2002 Türkiye Bilişim Şurası ? ODTÜ Kültür Kongre Merkezi?nde yapılmış ve sonuç bildirgesinin en önemli maddesi Meclis?te konuyla ilgili bir komisyonun kurulması olmuştur.
Asıl önemli husus, ilk defa böyle bir Şura?nın, sivil toplum örgütlerinin girişimleri ile gündeme gelmesi ve sivil toplum örgütlerinin burada düzenleyici kuruluş olarak yer almasıdır.
Bilişim Şûrası'nın temel amaçları şunlardır:
- Ulusal politikaların oluşturulması,
- Saydam ve sürekli çalışan katılımcı mekanizmalarının tespiti,
- Planlama, koordinasyon, teşvik ve düzenlemeleri belirleyici mekanizmaların tespiti,
- Devletin bu teknolojiler ve getirdiği değişimin ışığında yeniden yapılanmasına yönelik stratejilerin belirlenmesi,
- Hukuki altyapının oluşturulması,
- Değişim sürecinin somut ve takvime bağlanmış bir "Eylem Planı"nın ve ilgili izleme mekanizmalarının kurulması,
- Ulusal Örgütlenme Modelinin belirlenmesi,
- İnsan kaynakları gereksiniminin belirlenmesi ve gerektirdiği yeniden yapılanmalar için çözüm alternatiflerinin saptanması ve e-avrupa+ için e-türkiye girişiminin hedefleri ve gelişmelerin izlenmesi, yönlendirilmesi.
1990 yıllarda bilgisayarın her sektörde hızlı gelişimi ve 1996 yılının başından itibaren bilgisayar konusunda yetişmiş eleman alanında tersine beyin göçünün başlaması nedeniyle sektörün kalkınması da çok hızlı olmuştur. Birçok firma, batı ülkeleriyle yarışacak duruma gelmiş ve bu durum 2000 yılındaki bankalar krizine kadar devam etmiştir. Bu kriz, bankalardan sonra en çok bilgisayar sektörü çalışanlarını etkilemiş, birçok firma kapanmıştır.
TBD Çalışma Grupları
Sosyal Etkinlikler Çalışma Grubu
Denizli Yatağan Beldesi Çalışma Grubu
BİM-KULÜP Çalışma Grubu (1995)
Kaynaklar: TBD yayınları.
